TOST KELİMESİNİN KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 77

Bilimsel olarak kömürün sıvının asidini azalttığı ve kömürleştirilmiş bir parça ekmeğin düşük kaliteli, ekşi bir şarabı tatlı ve içilebilir hâle getirdiği kanıtlanmıştır. Romalılar da bunu kendileri keşfetmiş olabilirler. Tost ya da İngilizce “toast” kelimesi “kavrulmuş”, “kızarmış” anlamındaki Latince tostus kelimesinden gelmektedir. Yunanlılar arkadaşlarının sağlığına içerdi; Romalılar içkiyi kızarmış ekmekle (toast) tatlandırırdı ve zamanla içkinin kendisi İngilizce’de bir “toast” haline geldi.

ÇATAL, KAŞIK, BIÇAK KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA  65

 Çatal, 11.yüzyılda Toscana'da, kaşık 20000 yıl önce Asya'da, bıçak 1.5 milyon yıl önce afrika'da ortaya çıkmıştır. Çatal 18.yy'da Fransız devriminde statü sembolü olup, elle yemenin kabalık sayılması ile yaygınlaştı. Kaşık, yontma taş devrinden beri kullanılmaktadır. Bu üçü neredeyse son iki yüz yıldan önce biraraya gelmemişti.

NOEL BABA, SANTA CLAUS'UN KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 60

Gerçek Noel Baba, Aziz Nikolas Türkiye’nin güneydoğu kesimindeki eski Likya’da dördüncü yüzyılda doğmuştur. Nikolas Anadolu’da yer alan Demre’nin başpiskoposu olarak görevlendirildi. Kostantin İznik’te ilk Kilise Konseyi’ni topladığında Nikolas da aralarında seçkin bir üye olarak yer aldı. Nikolas’ın 6 Aralık 342’de öldüğüne inanılmaktadır. Sonradan Rusya, Yunanistan ve Sicilya’nın koruyucu azizi olarak benimsenmiştir. Cömertliği bir efsaneydi ve özellikle çocuklara çok düşkündü. Ayrıca Noel arifesinde değil Hıristiyan Ziyafet günü olan 6 Aralık’ta gelirdi. Şöminenin yanına bıraktığı elmalar, yemişler, şekerler, tahtadan ve kilden heykelcikler gibi hediyeler bırakırdı. 

Hollandalılar Aziz Nikolas geleneğini muhafaza etti. “Denizcilerin koruyucusu” kabul edilen Aziz Nikolas Amerika’ya gelen ilk Hollanda gemisinin pruvasını süslüyordu. New York şehrinde inşa edilen ilk kiliseye de onun adı verildi. On altıncı yüzyıl Hollanda’sında çocuklar Aziz Nikolas’ın geleceği gece şöminenin yanına tahtadan ayakkabılar bırakırlardı. Ayakkabıların içi azizin hediyelerle yüklenmiş eşeği için samanla doldurulurdu. Karşılığında Nikolas her ayakkabının içine küçük bir hediye bırakırdı. Hollandalılar Aziz Nikolas’ı “Sint Nikolas” diye telaffuz ederlerdi; bu da Yeni Dünya’da “Sinterklass”a dönüştü. Sinterklass da Santa Klaus olarak İngilizleştirildi.

 

Aziz Nikolas ince uzun ve zarif bir piskopostu; Kırmızı yanaklı, tombul Santa on dokuzuncu yüzyılda etkili bir karikatürist olan Thomas Nast’a atfedilir.1863’ten 1886’ya kadar bir dergide basılan bu çizimler Santa’da kademe kademe evrimini gözler önüne sermekteydi. Nast’in karikatürleri aynı zamanda Santa’nın bütün bir yılını oyuncaklar yaparak, çocukların davranışlarını kontrol ederek, özel hediye ricalarını okuyarak nasıl geçirdiğini de göstermekteydi.

NOEL'İN KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 56

İsa’nın doğumunu 25 Aralık’ta kutlama dördüncü yüzyılın başlarında Hıristiyanlığın varlığını tehdit eden rakip bir dinin 25 Aralık’taki şenliklerini gölgelemek istemeleriyle ortaya atıldı. İsa’nın doğumundan sonraki iki asır boyunca doğum günlerinin bir kıymeti yoktu; önemli olan ölüm günleriydi. Pagan Romalılar 25 Aralık’ta Güneş Tanrısı Mithras’ın Doğum Günü”nü kutlamaktaydı. Hıristiyanlığa geçenlere bir bayram sunmak amacıyla Kilise resmen İsa’nın Doğumu’nu tanıdı. Ve güneşe tapanların festivaliyle başa baş bir mücadele adına Kilise İsa’nın doğumunu 25 Aralık’a yerleştirdi, yani Mesih’in Ayini.

CADILAR BAYRAMI KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 54

ilk olarak MÖ 5. yüzyılda İrlanda’daki eski Keltler tarafından kutlanmaktaydı. O zamanlar Kelt aileler kasıtlı olarak evlerindeki ateşleri söndürürlerdi ki evleri bedensiz ruhlar için soğuk ve itici hale gelsin. Önceki yıl ölmüşlerin, huzur içinde öbür dünyaya geçmeden önce 12 ay boyunca içinde yaşayacakları bir insan ya da hayvan bedenini seçmek için 31 Ekim’de bir araya geldiklerine inanırdı. Başıboş ruhları korkutma amacıyla aile fertleri şeytan, gulyabani ve cadı kıyafetleri giyerdi. Sırayla, olabildiğince gürültülü bir şekilde ateşsiz eve girip çıkarlardı. En sonunda da sokaklardan ta köyün dışındaki şenlik ateşine kadar bağırıp çağırırlardı.

ANNELER GÜNÜ KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 50

Anna Jarvis Grafton, 9 Mayıs’ta annesinin ölümünden sonra, mayıs ayının ikinci pazar gününde bir grup arkadaşını Philadelphia’daki evine davet etti. Her yıl düzenlenecek ulusal bir kutlamanın Anneler Günü olarak adlandırılması fikri herkesten destek gördü. 1908 baharında Bayan Jarvis annesinin ders Okulun başpapazına mektup yazdı, kutlama için. 10 Mayıs 1908’de Grafton, Batı Virginia’da 407 çocuk ve annenin katılımıyla ilk Anneler Günü kutlandı. Anna Jarvis, Meclis üyeleriyle, valilerle, belediye başkanlarıyla, gazete editörleriyle, bakanlarla ve iş dünyasının liderleriyle kısacası ülke çapında kendisini dinleyecek önemli insan olarak kim varsa onunla iletişim kurdu. Nihayet Senato yasayı onayladı ve 8 Mayıs 1914’te Başkan Wilson mayıs ayının ikinci pazar gününü Anneler Günü olarak tayin eden beyannameyi imzaladı.

1 NİSAN ŞAKASININ KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 49

Fransa'da yeni yıl 25 Mart’ta kutlanırdı. Hediye alıp vermeyi de içeren kutlamalar bir hafta sürer,1 Nisan’da düzenlenen yemekler ve partilerle sona ererdi. 1564’te Kral Şarl yeni yılın 1 Ocak’a çekildiğini duyurdu. Bu değişikliğe karşı olan veya böyle bir şey olduğunu unutan Fransızlar 1 Nisan’a kadar süren bir haftalık partilere ve hediye alışverişlerine devam etti. Diğer yandan şakacılar aptalca hediyeler ile muhafazakârların eski yeni yıl tarihine böylesine bağlı olmalarıyla dalga geçmeye başladılar.

SEVGİLİLER GÜNÜNÜN KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 46

MÖ 4. yüzyılda Romalılar Tanrı Lupercus adına yıllık törenler düzenlerdi. Ergen kızların isimleri bir kutuya atılır ve sonra rastgele ergen erkeklerce seçilirdi; böylelikle bir erkeğe ortak eğlence ve zevk için bir kadın eş tayin edilmiş olurdu. Bir yıl sonra ise bu başka bir piyango düzenlenirdi. Eski kilise liderleri bu sekiz yüzyıllık geleneğe bir son vermeye kararlıydılar; bu vesileyle ilah Lupercus’un yerine geçecek bir “sevgililer”in azizi aramaya koyuldular. İki yüzyıl önce şehit edilmiş piskopos Valentine. 

 

MS 270’te Roma’da Valentine evliliğe yasak koyan deli imparator 2. Cladius’u çok kızdırmıştı. Valentine genç âşıklardan gizlice kendisine gelmelerini isterdi ve onları kutsal evlilik bağıyla birleştirirdi. Claudius böyle bir “sevgilerin dostu” olduğunu öğrendi ve piskoposu sarayına getirtti. Şubat 270’te Valentine Hristiyanlığı reddetmeyince, sopalarla dövüldü, taşlandı ve sonrasında da başı vuruldu.

MS 496’da Papa Gelasius şubat ortasındaki Lupercus Festivali’ni yasakladı. Bir zamanlar içinde uygun ve istekli bekâr kadınların isimleri olan kutunun içine bu sefer azizlerin isimleri yerleştirildi. Kadın ve erkekler küçük kâğıt parçalarından çekerlerdi ve takip eden yılda seçtikleri azizin hayatını örnek almaları beklenirdi.

AMİN'İN KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 41

Kelime MÖ 2500 civarında Mısır’da ortaya çıktı. Mısırlılar için Amun “saklı olan” anlamına gelmekteydi ve aynı zamanda bir zamanlar Ortadoğu boyunca tapılan en yüce tanrıların ismiydi. Mısırlılar da tanrılarına “Amun aşkına!” diye seslenirlerdi. Kelimeyi benimseyip ona yeni bir anlam katan sonra da onu bu şekilde Hıristiyanlara aktaran İbranilerdi.

TESBİHİN KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 39

Eski dinlerin çoğunda duanın sık tekrarının etkisini arttırdığına inanılıyordu. Tespih de mükemmel bir hafıza yardımı işlevi görür. Tespihe Sanskritçede “hatırlatıcı”, Avrupa dillerinde de “hesap” (calculi) ve “adedi” (numeralia) gibi göndermeler yapılırdı.

SİYAHIN CENAZE RENGİ OLMASININ KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 38

Antropolojik bulgular, ruhlardan sakınmak adına cenazelerde vücutlarını siyaha boyadıklarına işaret etmektedir. Antropologlar siyah vücut boyasından yola çıkarak çoğu toplumda ölenin yakın akrabalarınca koruyucu bir kamuflaj olarak haftalarca ve aylarca giyilen siyah cenaze kıyafetine vardılar. Yas tutan kişinin yüzünü örten tül de bu korkudan ortaya çıktı. Akdeniz ülkelerinde bir dul bütün bir yıl boyunca kocasının gizliden gizliye dolaşan ruhundan saklanmak için yüzünü tülle örtüp siyahlara bürünürdü. 

ESNERKEN AĞIZ KAPAMA

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 22

Esneme esnasında ruhun ve de hayatın vücuttan ayrılabileceği korkusundan kaynaklanmaktaydı. Ağza kapatılan bir el ise hayat gücünün içerde tutulmasına yarıyordu.

MERDİVENİN UĞURSUZLUĞU VE FİCO İŞARETİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 19

Merdiven altından yürümek uğursuzluktu, çünkü İsa’nın çarmığına bir merdiven dayanmıştı bu da merdivenin alçaklık, ihanet ve de ölüm sembolü olması için yeterliydi. 1600’lerin İngiltere ve Fransa’sında suçlular merdivenin altından geçmeye zorlanırlardı.

Kazara merdiven altından geçen kişi için tavsiye edilen Roma panzehiri fico işaretiydi. Bu uğursuzluğu etkisiz kılan hareket eli yumruk yapıp başparmağı işaret ve orta parmak arasından dışarı çıkararak yapılıyordu. O esnada yumruk merdivene doğru savrulurdu.

YAZI TURANIN KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 16

Eski zamanlarda insanlar, hayatla ilgili büyük kararları tanrıların alması gerektiğine inanırlardı. Bu suretle tanrıları, önemli sorularına kesin bir dille “evet” veya “hayır” şeklinde cevap vermeleri yönünde teşvik etmek için bir sürü akıllıca kehanet yöntemi icat ettiler. İdeal bir şekilde evet/hayır cevaplarına uygun olan sikkeler ilk Lidyalılarca basılmalarına rağmen önceleri karar almada kullanılmıyorlardı.

Roma sikkesinin bir tarafında Sezar’ın kafası vardı, böylece bu taraf yani tura -özellikle de Sezar’ın kafası- bir tartışmanın kazananını veyahut da tanrılardan gelen olumlu yönde bir cevabı gösteriyordu. Üste gelen Sezar’ın kafası o esnada orada olmayan imparatorun, belli bir kararı onayladığı, alternatifine ise karşı olduğu anlamına geliyordu.

13 RAKAMININ UĞURSUZLUĞUNUN KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 13

Bu kavram Hıristiyanlık öncesi İskandinav mitolojisine kadar uzanıyor. Valhalla’da on iki tanrının davetli olduğu bir ziyafet vardır. Kötülük ve kavga tanrısı olan Loki buraya davetsiz geldiğinden sayıyı on üçe çıkarmış olur. Loki’yi ziyafetten defetmek adına başlayan mücadelede ise en sevilen tanrı olan Balder öldürülür. Bu inancın pekişmesi halkbilimcilerce tarihin en meşhur yemeğiyle dayandırılıyor. İsa ve havarileri toplam on üç kişi ediyordu ve de yirmi dört saatten bile az bir süre içerisinde İsa çarmıha gerildi. Mitoloji uzmanları İskandinav efsanesini Hıristiyan yemeğinin öncüsü olarak görüyor; hain Yahuda ile kötülük, kavga tanrısı Loki, öldürülen Tanrı Balder ile çarmığa gerilen İsa arasında paralelliklerin altını çiziyor.

AYNA KIRILMASI UĞURSUZLUĞU KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 12

Daha MÖ 6. yüzyıl gelmeden Yunanlılar kehanetlerde bulunmak için “catoptromancy” denilen ayna falına bakmaya başlamıştı. Bunun için de suyla doldurulmuş sığ, cam veya toprak kaplar kullanıyorlardı. Romalılarda da cam su kabının görüntüsünü yansıttığı kişinin geleceğini gösterdiğine inanılırdı. İşaretler “ayna kâhini”nce okunurdu. Eğer aynalardan biri kayıp kırılırsa kâhinin hemen yorumu ya kabı tutan kişinin geleceğinin olmadığı yani yakında öleceği ya da onu gelecekte çok kötü olayların beklediği yönündeydi.

HAPŞIRMADAN SONRA ÇOK YAŞANIN KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 11

Romalılar, normalde sağlıklı olan bir kişinin hapşırmasının, vücudunun, son hastalıklardan kalma kötü ruhları kovma girişimi olduğu görüşünü savundu. O yüzden hapşırığı tutmak hastalığın vücutta barınmasını devam ettirecek; zayıflığa ve ölüme davetiye çıkaracaktı. Sonuç olarak Roma İmparatorluğu’nu bir hapşırma modası sarmış; hapşırık sonrası söylenmek üzere bir dolu yeni dua türemiş oldu.

Hıristiyan tabiri “Tanrı seni korusun (veya kutsasın)” ise farklı bir kökenden gelir. Bu, 6. yüzyılda Papa Büyük Gregori hükümranlığında, bir papalık emriyle başladı. Belirtisi şiddetli, kronik bir hapşırma olan bulaşıcı bir salgın İtalya’yı baştanbaşa kasıp kavuruyordu. Salgın o kadar öldürücüydü ki insanlar hastalığın belirtilerini gösterir göstermez ölüyorlardı. Böylelikle hapşırık kaçınılmaz ölümle eşdeğer hale geldi. Papa Gregori gündelik söylenen “Sağlığın iyi olsun inşallah” gibi deyişlerin daha acil ve yerinde olan “Tanrı seni korusun” duasıyla değiştirilmesini emretti.

DÖRT YAPRAKLI YONCA UĞURUNUN KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 9

Dört yapraklı yoncanın nadir olması onu güneşe tapan eski İngiliz Druid rahiplerince kutsal kıldı. Dört yapraklı yoncaya sahip kişinin etrafı çevreleyen şeytanları görebilir hale geldiğine ve sihirli sözcükler aracılığıyla bunların uğursuz etkilerini önleyebileceğine inanırlardı.

TAHTAYA VURMANIN KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 8

MÖ 2000 civarında Kuzey Amerika yerlileri ve daha sonra da Yunanlılar arasında, birbirlerinden habersizce türemiştir. Her iki kültür de meşe ağacına sıklıkla yıldırım düştüğünü gözlemlediklerinden bunun gökyüzü (Kızılderililer) ve yıldırım (eski Yunanlılar) tanrısının evi olduğuna farz ederdi. Kuzey Amerika Yerlileri bu batıl inancı bir adım daha ileri götürdü. Gelecekteki bir başarı, savaş zaferi veya bereketli bir hasat hakkında önceden övünmenin kötü şans olduğuna ve bu olayların hiçbir zaman gerçekleşmeyeceğini hemen hemen garantilediğine inanırlardı. Kasıtlı veya kazara yapılan bir övünme yüzünden başa gelecek bu uğursuz ceza, meşe ağacının zeminine vurularak etkisiz kılınabilirdi. Böylelikle kişi gökyüzü tanrısıyla iletişim kurmuş ve ondan af dilemiş oluyordu.

LADESİN KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 7

Gizlice dilekler tutan iki kişi kuşun kurutulmuş, V şeklindeki kemiğin büyük parçayı çeken kişinin dileği kabul olur. Bu gelenek en azından 2.400 yaşında ve kökeni Etrüsklere dayanıyor. Etrüskler tavuk ve horozun kâhin olduklarına inanırdı. Bir kehanet yöntemi olan “tavuk kehaneti” en zor problemlere cevap bulmak için kullanılırdı. Yere Etrüsk alfabesini temsil eden yaklaşık yirmi parçaya bölünmüş bir çember çizilirdi. Her parçaya tahıl taneleri konur, çemberin ortasına da kutsal bir tavuk oturtulurdu. Tavuğun tahılı gagalaması bir dizi harfi ardı ardına üretirdi, bunu da bir başrahip belirli soruların cevaplarını bulmada kullanırdı. Kutsal bir kuş öldürüldüğünde kuşun köprücük kemiği kuruması için güneşe bırakılırdı. Kâhin kuşun gücünden yararlanmak isteyen bir Etrüsk, sadece kemiği yerden alıp kırmamaya dikkat ederek okşamalıydı; böylelikle bir dilekte bulunabilirdi.

AT NALI İNANCININ KÖKENİ

SIRADAN ŞEYLERİN SIRA DIŞI KÖKENLERİ_C.PANATİ

SAYFA 5

959’da Canterbury’nin başpiskoposu olacak olan demirci Dunstan’ın yanına günün birinde bir adam geldi ve Dunstan’dan, şüphe uyandıracak bir biçimde ayrık ayaklarına at nallarını takmasını istedi. Dunstan hemen müşterisinin Şeytan olduğunu anladı. Adama, bu isteğini yerine getirebilmek için kendisini duvara zincirlemesinin gerektiğini izah etti. Aziz kasıtlı olarak işini öyle acı verecek şekilde yaptı ki zincirle bağlı olan şeytan hiç durmadan ondan merhamet diledi. Dunstan ise bundan böyle kapısının üstünde at nalı asılı olan hiçbir eve girmeyeceğine dair yemin edene kadar onu serbest bırakmayı reddetti. 

Onuncu yüzyılda bu öykünün ortaya çıkmasından itibaren Hıristiyanlar at nalına, onu kapı üzerine ve daha sonra hem tılsım, hem de tokmak olarak iki işe yaradığı kapının ortasına asarak hürmet ettiler. Ayrıca bir zamanlar Hıristiyanlar Mayıs’ın 19’unu Aziz Dunstan’ın ziyafet günü olarak at nalı oyunlarıyla kutluyorlardı.

KARA KUVVETLERİ KOMUTANLIĞI TARİHİ

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE TÜRKİYE_M.BALBAY

SAYFA 16

Hun İmparatoru Mete, etrafındaki bütün boyları birleştirerek kurduğu orduyu 10,100,1000'lik gruplara ayıran ilk komutan olarak tarihe geçer. MÖ 209 yılı da KKK'nın kuruluş tarihi olarak kabul edilir.